Սուրբ Զատիկը հայերի համար առանձնահատուկ տոն է, քանի որ Հայաստանն առաջին երկիրն էր, որն ընդունեց քրիստոնեությունը՝ դեռևս 301 թվականին։ Սա եկեղեցական օրացույցի ամենաուրախ և միևնույն ժամանակ ամենակարևոր օրերից է։
Զատիկը Հիսուս Քրիստոսի հարության տոնն է, որը մեծ իրադարձություն է բոլոր քրիստոնյաների համար։ Հայաստանում Զատիկին մարդիկ գնում են եկեղեցի և պահք են պահում՝ Զատիկից առաջ զերծ մնալով որոշ ուտելիքներից։ Զատիկը ներառում է նաև զվարճալի խաղեր գունավոր ձվերով:
40-օրյա պահք
Զատկի տոնին շատ հայեր պահում են պահքի շրջան՝ որպես իրենց կրոնական սովորության մաս: Սա նշանակում է, որ Զատիկին ընդառաջ որոշակի ժամանակահատվածում հրաժարվում են սննդի որոշակի տեսակներից:
Պահքի շրջանում սովորաբար սննդակարգից բացառվում է միսը, թռչնամիսը, կաթնամթերքը, երբեմն նույնիսկ ձեթը ու գինին: Փոխարենը, մարդիկ կարող են օգտագործել հացեղեն, բանջարեղեն և մրգեր:
Զատիկի ժամանակ պահք պահելը դիտվում է որպես տոնին հոգեպես պատրաստվելու և խորհելու, ինչպես նաև Հիսուս Քրիստոսի զոհաբերությունը հիշելու միջոց: Սա շատ հայերի համար կարևոր ավանդույթ է և հաճախ այն պահպանվում է նվիրվածությամբ և հարգանքով:
Զատիկի ուտեստներ
Ձու
Զատիկին պատրաստվելը մեծ իրադարձություն է շատ հայերի համար։ Որոշ ընտանիքներ սիրում են աճեցնել ցորեն, ոսպ կամ այլ հացահատիկներ, որոնք բողբոջում են: Այնուհետեւ Զատկի օրը գունավոր ձվերը դնում են բողբոջած խոտի վրա, որպեսզի դրանք էլ ավելի գունեղ ու գեղեցիկ տեսք ունենան։
Բուն Զատիկին հայերը հատուկ ավանդույթ ունեն՝ ձուն կարմիր ներկելը։ Կարմիր գույնը խորհրդանշում է նոր կյանք, ազատություն և երջանկություն՝ այս ամենը շնորհիվ Քրիստոսի արյան: Սա իսկապես իմաստալից միջոց է տոնը նշելու համար:
Հայտնի հայ քրիստոնյաներից մեկը, ում անունը Սուրբ Գրիգոր Տաթևացի էր, հետաքրքիր մտքեր ուներ ձվի մասին։ Նա ասում էր, որ ձուն ներկայացնում է ամբողջ աշխարհը։ Կեղևը երկինքն է, թաղանթը՝ օդը, սպիտակուցը՝ ջուրը, իսկ դեղնուցը՝ երկիրը։ Սա իրերին նայելու բավականին հետաքրքիր ձև է:
Շատերը դեռ սիրում են ձվերը ներկել՝ օգտագործելով բնական բաղադրիչներ, ինչպիսիք են սոխի կեղևը կամ ճակնդեղը: Իսկ Հայաստանում դա անում են նաև զվարճալի ձևով։ Երեխաների տոնի ամենասիրելի մասերից մեկը ձվակռիվն է։ Վերցնում ես քո եփած ձուն ու դրանով խփում հակառակորդի ձվին։ Նա, ում ձուն չի ճաքել, շարունակում է խաղալ այնքան ժամանակ, մինչ մնում է մեկ հաղթող։ Երբեմն հաղթողը նույնիսկ ստանում է մրցանակ, օրինակ՝ մեծ շոկոլադե ձու կամ նապաստակի տեսքով շոկոլադներ:
Զատկի ուտեստներ՝ բրնձով փլավ, ձուկ, քաղցրավենիք
Ինչ վերաբերում է Զատկի հիմնական ուտեստներին, ապա ձուկը հայտնի ընտրություն է: Այն հաճախ մատուցվում է բրնձով փլավի կողքին՝ եփած համեղ չամիչով։
Թեև բրինձն այնքան տարածված չէ հայկական խոհանոցում, որքան Ասիայում, այն կենտրոնական տեղ է զբաղեցնում Զատկի տոնակատարությունների ժամանակ: Հայերը հատուկ փլավ են պատրաստում բրնձով և չամիչով, որտեղ յուրաքանչյուր բաղադրիչ ունի խորհրդանշական նշանակություն՝ բրինձը ներկայացնում է մարդկությունը, իսկ չամիչը ներկայացնում է ողջ աշխարհի քրիստոնյաներին: Այս անուշաբույր ուտեստի հետ միասին մատուցվում է թարմ խոտաբույսեր, ինչպիսիք են համեմը, թարխունը և սոխը, որոնք մատուցվում են հում կամ ձվի հետ եփած: Այս ուտեստներին հիանալի կերպով լրացնում է հայկական լավաշը՝ ավանդական ճաշի անբաժանելի մասը։
Բայց կա ևս մեկ հաց, որը կենտրոնական տեղ է զբաղեցնում այս հատուկ տոնի ժամանակ՝ Չորեկը, որը նաև հայտնի է որպես Զատկի հաց: Այս քաղցր ուտեստը սիրված է ինչպես երեխաների, այնպես էլ մեծահասակների կողմից: Փափուկ և քաղցրությամբ լցված Չորեկը ամենամյա հյուրասիրություն է, որին բոլորն անհամբեր սպասում են:
