Հայկական Կոնյակ

Հայկական կոնյակը հայտնի է ամբողջ աշխարհում․ նրա պատմությունը սկսվում է 1887 թվականից, երբ Ներսես Թաիրյանը հիմնադրեց մասնագիտացված սարքավորումներով հագեցած առաջին գործարանը: 

Երկրի բարենպաստ կլիման և տեղական նուրբ խաղողը նպաստում են հայկական կոնյակի բարձր որակին և բույրին: Ի սկզբանե արտադրությունը փոխանցվել է Ն.լ. Շուստովին, իսկ ավելի ուշ ՝ 1998 թվականին, Երևանի կոնյակի գործարանը միացել է Pernod Ricard-ին։  

Այսօր Հայաստանում արտադրվում են սովորական, հին և կոլեկցիոն կոնյակներ, որոնք առանձնանում են հնեցման գործընթացներով և յուրահատուկ համային հատկանիշներով: Հին կոնյակները պատրաստվում են 6 և ավել տարիների հնեցված կոնյակի սպիրտից։

Այնպիսի հայտնի անձնավորություններ, ինչպիսիք են Ուինսթոն Չերչիլը, Ֆրենկ Սինատրան և Ագաթա Քրիստին, նախապատվությունը տվել են հայկական կոնյակին, ինչը պարտադիր է դարձնում այն Հայաստան այցելողների համար: 

Ուստի, գտնվելով Հայաստանում, բաց մի թողեք հայկական կոնյակ համտեսելու կամ նույնիսկ մի քանի շիշ որպես հուշանվեր տուն տանելու հնարավորությունը:

Հայկական Գինի

Հայաստանն ունի գինեգործության հարուստ ավանդույթներ։

Հայաստանի Վայոց Ձորի մարզի Արենի քարանձավում պեղումներ կատարած հայ և իռլանդացի հնագետների խումբը ցնցող բացահայտում է արել․ այնտեղ գտնվել է աշխարհի ամենահին գինեգործարանը, որի տարիքը 6100 տարեկան է: Գտածոները ներառում էին խմորման տակառներ, գինու մամլիչներ, պահեստային սափորներ և կավե բեկորներ, ինչը այն դարձնում է ամենահին գինեգործարանը, որը հայտնի է մինչ օրս: 

Այսօր Հայաստանը հայտնի է իր գերազանց գինով, իսկ հարավային տաք կլիման նպաստում է խաղողի հյութում շաքարի բարձր պարունակությանը, ինչը թույլ է տալիս արտադրել բարձրորակ հարստացված, թունդ և քաղցր գինիներ: 

Բացի այդ, Հայաստանում արտադրվում են նաև սեղանի գինիներ ՝ ալկոհոլի բարձր պարունակությամբ։  Պատմականորեն այնպես է ստացվել, որ հայերը զգալի դեր են խաղացել Անդրկովկասում գինեգործության մեջ։ 

Հայաստան ժամանելիս անպայման համտեսեք տեղական բացառիկ գինիները:

Գաթա

Գաթան իր ուրույն տեղն ունի հայկական մշակույթում՝ որպես աշխարհի ամենահին աղանդերներից մեկը և հայերի սիրելի հյուրասիրությունը: 

Գաթան պատրաստվում է տարբեր ձևերի շերտավոր խմորից և սովորաբար լցվում է «չորիզով»՝ շաքարի, ալյուրի և կարագի խառնուրդով, չնայած որոշ շրջաններում ավելացվում են նաև կաթնաշոռ, չիր և ընկույզ: 

Ենթադրվում է, որ «ԳԱԹԱ» անվանումը ծագել է հայերեն «կաթ» բառից, որը որոշ բարբառներում՝ «գաթ»:

Յուրաքանչյուր հայկական ընտանիք ունի գաթայի իր յուրահատուկ բաղադրատոմսը։ Ամեն մարզում կարելի է գտնել գաթաների տարբեր տեսակներ՝ ինչպիսիք են Ստեփանավանի գաթա, Ղարաքիլիսայի գաթա, Երևանի գաթա և Գյումրիի գաթա: 

Զբոսաշրջիկների շրջանում հատկապես տարածված են Գառնի գյուղի գաթաները, որոնք հաճախ պատրաստվում են մեծ կլոր տորթի տեսքով:

Տոլմա

Տոլման արևելյան ուտեստե է՝ մսեղեն փաթաթված խաղողի տերևներով։  Կարելի է ասել, որ այն նաև Հայաստանի ամենատոնական ուտեստն է ։  

Կան բազմաթիվ գաղտնիքներ, որոնք այս ուտեստը դարձնում են ամենահամեղը, բայց դրանցից մեկը շատ կարևոր է.խաղողի տերևները պետք է լինեն երիտասարդ և թարմ, հակառակ դեպքում, որքան էլ եփեք, դրանք կմնան կոշտ: 

Տոլման մատուցվում է մածունի՝  հայկական ավանդական կաթնամթերքի սոուսով։  Այս սոուսը պատրաստվում է շատ պարզ․ հարկավոր է կես լիտր մածունը խառնել մանրացված սխտորի մեխակի և մի պտղունց աղի հետ։  

Յուրաքանչյուր հայկական ընտանիք ունի խաղողի տերևներով ավանդական տոլմա պատրաստելու իր բաղադրատոմսը, ուստի դրանք կարող են տարբեր լինել ըստ ճաշակի: 

Բայց նույնիսկ պրոֆեսիոնալ խոհարարները խոստովանում են, որ ամենահամեղ տոլման այն տոլման է, որը պատրաստում է իրենց մայրը։

Ժենգյալով Հաց

Ժենգյալով հացն արցախյան խոհանոցի իսկական հպարտությունն է, նրա ֆիրմային ուտեստը։  Ժենգյալով հացերը բառացիորեն թարգմանվում է՝ «հաց խոտաբույսերով»։  Պարզ անթթխմոր խմորով և մի քանի տեսակի կանաչեղենով պատրաստված այս թեթև ուտեստը միշտ եղել է Արցախի այցեքարտը ։ 

Ժենգյալովի հացի բաղադրատոմսը պարզ է, ինչպես ամեն հանճարեղ բան: Խմորը նրա համար պատրաստվում է ամենատարածվածը ձևով՝ ալյուր, ջուր և աղ: Կասկած չկա, որ այս ուտեստի հիմնական գաղտնիքը լցոնման մեջ է. մինչև քսան տեսակի կանաչիները դրվում են իսկական չենգալի մեջ:  Ձմռանը, սակայն, կարելի է անել ավելի քիչ կանաչիներով. միայն երկու տեսակի կանաչիներ են համարվում իսկապես պարտադիր ժենգյալով հացի համար՝ կծմնձուկ և հնձմնձուկ, որոնք աճում են լեռներում և հարթավայրերում: 

Խմորը բացվում է բարակ շերտով, այնուհետև առատորեն լցոնվում բուսական յուղով խառնված խոտաբույսերի խառնուրդով և աղով։ Ապա եզրերը փաթաթում են: Ժենգյալով հացը եփում են հատուկ հարթ տապակի մեջ, որը կոչվում է սաջ, մոտ 3-4 րոպե, և թխելուց հետո դրանք ավելի արագ են «անհետանում ափսեներից»:

Ժենգյալով հացը անպայման պետք է փորձել, և դուք, անշուշտ, կզարմանաք համերի ներդաշնակությունից, որին կարելի է հասնել նման պարզ ապրանքների համադրությամբ։

Քյուֆթա

Քյուֆթան հայերի ամենասիրելի ուտեստն է, որն ավանդաբար պատրաստվում է տավարի մսից և մատուցվում է կարագով և կծու ծիծակով: 

Համեղ քյուֆթայի գրավականը լավագույն որակի տավարի մսի ընտրությունն է, որն այնուհետև աղում են և երկար ժամանակ ծեծում քարի վրա՝ փայտե մուրճերով, մինչև այն դառնա միատարր և մածուցիկ զանգված: 

Այնուհետև պատրաստի քյուֆթան կտրում են մեծ մասերի և եփում եռացող ջրի մեջ։  Այն սովորաբար մատուցվում է փլավի հետ միասին։

Ուտեստը ստացվում է բուրավետ և նուրբ, հյութալի և հագեցնող։ 

Լավաշ

Լավաշը հատուկ տեղ է գրավում հայկական խոհանոցում ՝ որպես ավանդական բարակ հաց, որը հաճախ թխվում է մի խումբ կանանց կողմից, ովքեր ունեն անհրաժեշտ հմտություններ և փորձ: 

Ցորենի ալյուրով, ջրով, աղով և հատուկ թթխմորով պատրաստված խմորը ստացվում է թեթև և խրթխրթան։  Խմորը հունցելուց և գնդիկների ձևը տալուց հետո այն բարակ շերտով բացվում է գրդնակով և դրվում հատուկ օվալաձև բարձի վրա։ Այնուհետև արագ կպցնում են ավանդական կոնաձև կավե վառարանի պատին: 

Մի քանի վայրկյան անց թխած հացը դուրս է բերվում երկար մետաղական կեռիկի օգնությամբ։  

Հատկանշական է, որ լավաշը կարող է պահվել մինչև վեց ամիս։  Թխման գործընթացին հետևելը անմոռանալի հաճույք է։  

Թարմ թխած լավաշը սովորաբար մատուցվում է տաք վիճակում ՝ այծի պանրով, կանաչ սոխով, խոտաբույսերով և բանջարեղենով, որոնք թաթախված են դրա մեջ:

Հարիսա

Հարիսան հայկական խոհանոցի ավանդական ուտեստ է։  Սա հավի և ցորենի նուրբ շիլա է։  Շնորհիվ այն բանի, որ այն օգտագործում է այլ ազգային խոհանոցներում տարածված բաղադրատեսակներ, այս ուտեստն արդեն հայտնի է դարձել երկրի սահմաններից դուրս: 

Հարիսան պատրաստվում է շատ երկար ժամանակ, և միսը բառացիորեն լուծվում է նուրբ զանգվածի մեջ։  Համեմունքներից օգտագործվում են միայն աղ և սև աղացած պղպեղ։  

Իսկ հարիսան ուտում են անուշաբույր թթու վարունգով ։  Հարիսան սովորաբար մատուցվում է ցուրտ սեզոնին, չնայած դա խիստ կանոն չէ, և դուք կարող եք վայելել այս ուտեստը ամբողջ տարվա ընթացքում:

Հայաստանում հարիսան կարելի է համտեսել բազմաթիվ ազգային ռեստորաններում և պանդոկներում։ 

Դուք անպայման պետք է ծանոթանաք այս համեղ, դիետիկ շիլայի հետ և սովորեք, թե ինչպես պատրաստել այն ինքներդ: 

Եվ գուցե հարիսան դառնա ձեր և ձեր ընտանիքի սիրելի կերակրատեսակը:

Խորոված

Հայկական խորովածը սովորաբար պատրաստում են միայն տղամարդիկ։  Խորովածը պատրաստում են ոչ միայն մսից, այլ այն բոլոր կերակրատեսակների ընդհանուր անվանումն է, որոնք պատրաստվում են տաք ածուխի ծխով ։ 

Հայաստանում կարող եք համտեսել խորովածների բազմազան տեսակներ, այդ թվում ՝ խոզի միս, գառան միս, տավարի միս, Սևանի իշխան, ստերլեց, հավի միս և այլ տեսակների միս և ձուկ:

Խորովածը մատուցվում է բանջարեղենային խավարտով։  Որպես խավարտ մատուցվում է կտրատած լոլիկ, սմբուկ, կանաչ պղպեղ: Բոլոր բանջարեղենները հագցվում են շամփուրների վրա և խորովվում ածուխների վրա։  

Այնուհետև դրանք տեղափոխում են ամանի մեջ, աղվում և համեմվում մանրացված սխտորով։ Հայկական ավանդույթի համաձայն՝ խորովածի առաջին կտորը բաժին է հասնում ամենաերիտասարդ հյուրին։ 

Խաշլամա

Խաշլաման, որը բխում է հայերեն «խասխելի» բառից, որը նշանակում է «եփել», համեղ ուտեստ է, որը բաղկացած է տավարի, գառան կամ այլ մսի նուրբ կտորներից, որոնք եփվում են անուշահոտ համեմունքներով և բանջարեղենով: 

Արդյունքում ստացվում է աստվածային համ, իսկ միսը հալվում է բերանում։ Խաշլամայի հիմնական առանձնահատկությունն այն է, որ մսի քանակը պետք է լինի երեք անգամ ավելի, քան մյուս բաղադրիչներինը, իսկ արգանակը պետք է լինի շատ քիչ: 

Խաշլաման ոչ միայն համեղ և սննդարար է, այլև հեշտ պատրաստվող, քանի որ միս և բանջարեղեն պատրաստելու համար անհրաժեշտ է ընդամենը մեկ կաթսա: 

Բացի այդ, խաշլաման կատարյալ ուտեստ է բացօթյա հավաքույթների և զվարճալի շփումների համար։

Խաշ

Խաշը հարուստ մսի արգանակ է, որը պատրաստվում է տավարի ոտքերից և ստամոքսից (երբեմն նաև օգտագործվում են գլուխը կամ պոչը): 

Նախ, արգանակի բաղադրիչները պահվում են սառը ջրի մեջ մոտ մեկ օր, այնուհետև եփվում են ամբողջ գիշեր՝ առանց աղ և համեմունքներ ավելացնելու: 

Դրանից հետո արգանակը լցվում է եռացող ջրի մեջ: Ճաշատեսակի հայերեն անվանումը ծագել է խաշել [Խաշել] - եփել բառից։  

Հայկական ավանդույթի համաձայն՝ խաշը պետք է ուտել բացառապես առավոտյան՝ տաք վիճակում։  Բացի այդ, առանձին ափսեների վրա մատուցվում են աղ, ճմռած սխտոր, խոտաբույսեր և բողկ: 

Խաշը ուտում են ոչ թե գդալով, այլ հատուկ չորացրած լավաշի գլանափաթեթներով. լավաշի կեսը պետք է փրթել արգանակի մեջ, որպեսզի այն թանձրանա, իսկ մնացած մասը օգտագործել որպես «գդալ»:  

Որպես կանոն՝ խաշը ուտում են տարվա ցուրտ ամիսներին հիմնականում տղամարդիկ։

Հայաստանում, սակայն, կա մի վայր, որտեղ կարելի է խաշ ուտել ամբողջ տարվա ընթացքում. դա հայտնի խաշանոցն է Արագած լեռան վրա՝ քարե լճի մոտ։  Նույնիսկ երբ Երևանում իսկապես կիզիչ շոգ է, այստեղ զգացվում է ձմռան շունչը, ուստի կանոնը չի խախտվի։ Անպայման հաշվի առեք, որ խաշը ուտում են միայն օղիով՝ կոնյակն ու գինին դրան չեն համապատասխանում։  Խաշը հայկական հնագույն ուտեստներից է, որը տարածվել է հարևան շատ երկրներում: