Գեղարդի վանքը Հայաստանի հնագույն վանքերից է։ Այն կառուցվել է քրիստոնեությունը որպես պետական կրոն ընդունելուց անմիջապես հետո։ Հեթանոսական տաճարի տեղում վանքը կառուցել է Գրիգոր Լուսավորիչը։ Սա ժայռափոր սենյակների բարդ համալիր է, որն իր մեջ ներառում է երկհարկանի քարե տաճարներ և եկեղեցի։ Գեղարդավանքի ամբողջական անվանումը բառացի նշանակում է գեղարդի վանք։ Անունը ծագում է Լոնգինի նիզակից, որով խաչի վրա խոցել են Քրիստոսի մարմինը։ Ըստ տեղեկությունների՝ այն Հայաստան է բերվել Թադեոս առաքյալի կողմից՝ ի թիվս բազմաթիվ այլ մասունքների։ Այժմ Գեղարդը ցուցադրվում է Էջմիածնի թանգարանում։
Վանականներն այստեղ ապաստան և սնունդ էին տալիս ճանապարհորդներին, ովքեր չէին համարձակվում մութն ընկնելուց հետո անցնել կիրճով։
 |
 |
Վանքը մի քանի անգամ ենթարկվել է արաբների, ապա սելջուկ-թուրքերի հարձակումներին, որոնք այրել են այն 923 թվականին ։
Ամրոցը ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ի կողմից ընդգրկվել է համաշխարհային մշակութային ժառանգության օբյեկտների ցանկում։ Վանքը շրջապատող ժայռերը Գողթ գետի կիրճի մի մասն են, որը, ինչպես վանական համալիրը, ընդգրկված է ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ի Համաշխարհային մշակութային ժառանգության ցանկում: Վանական համալիրի տաճարների մի մասն ամբողջությամբ փորված են ժայռերի ներսում, իսկ մյուսները բարդ կառույցներ են, որոնք բաղկացած են ինչպես պարսպապատ շինություններից, այնպես էլ ժայռի խորքում փորված սենյակներից: Վանական համալիրի տարածքում կան բազմաթիվ քարե պատերի վրա փորագրված և առանձին կանգնած խաչքարեր՝ հայկական ավանդական քարե հուշակոթողներ՝ խաչերով։
Երևանին մոտ գտնվելու պատճառով Գեղարդը դարձել է զբոսաշրջիկների համար ամենամատչելի տեսարժան վայրերից մեկը, անգամ Ժամանակի սղության դեպքում:
